İmam Ahmed bin Hanbel Radiyallâhu Anh'ın Görüşünün ZikriHallâl, Kitâb'us Sunne isimli eserinde şöyle dedi: Bize Yûsuf bin Mûsâ tahdis etti. Dedi ki: Bize Abdullâh bin Ahmed haber verdi. Babama şöyle dedim: "Rabbimiz Tebârake ve Teâlâ yedinci semanın üstünde arşının üzerinde, yarattıklarından ayrı olmakla beraber kudreti ve ilmi her yerdedir." Babam şöyle dedi: "Evet, hiçbir şey ilminden hali değildir."[167]Hallâl dedi ki: Bana Meymûnî haber verdi. Dedi ki: Ebû Abdullâh'a "Allâh arşın üzerinde değildir" diyen birisi hakkında sordum. Bunun üzerine şöyle dedi: "Onların sözlerinin hepsi küfrün etrafında dönüp durmaktadır." [168] Hanbel şöyle dedi: Ebu Abdillâh'a şöyle denildi: "Allâh'ın şu buyruğunun anlamı nedir?﴾مَا يَكُونُ مِنْ نَجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ﴿
"Üç kişinin gizli konuştuğu yerde dördüncüsü mutlaka O'dur." (el-Mucâdele, 58/7)Yine Allâh'ın şu buyruğunun anlamı nedir?﴾وَهُوَ مَعَكُمْ﴿
"O sizinle beraberdir." (el-Hadîd, 57/4)Ahmed şöyle dedi: "O'nun ilmi her şeyi kuşatmıştır ve Rabbimiz, hiçbir sınır ve sıfat olmaksızın arşın üzerindedir.﴾وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ﴿
"Onun Kürsüsü gökleri ve yeri kuşatmıştır." (el-Bakara, 2/255) [169]Ebû Tâlib şöyle dedi: Ahmed'e, "Allâh bizimle beraberdir" deyip sonra da şunu tilavet eden kişi hakkında sordum.﴾مَا يَكُونُ مِنْ نَجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ﴿
"Üç kişinin gizli konuştuğu yerde dördüncüsü mutlaka O'dur." (el-Mucâdele, 58/7)Ahmed şöyle dedi: "Ayetin sonunu alıp başını bırakıyorlar. Ona şunu okumalıydın!﴾أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ﴿
"Göklerdeki her şeyi Allâh'ın bildiğini görmüyor musun?" (el-Mucâdele, 58/7)İlim ile onlarla beraberdir. Allâh yine Kâf suresinde şöyle buyurmaktadır:﴾وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ﴿
"Ve nefsinin kendisine fısıldadıklarını biliriz ve Biz ona şah damarından daha yakınız." (Kâf, 50/16) [170] Merrûzî şöyle dedi ki: Ebû Abdillâh'a şöyle dedim: Bir adam, "Ben Allâh'ın şöyle buyurduğu gibi derim" der:﴾مَا يَكُونُ مِنْ نَجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ﴿
"Üç kişinin gizli konuştuğu yerde dördüncüsü mutlaka O'dur." (el-Mucâdele, 58/7)"Ben bunu söyler ve bunu aşarak başka bir şey söylemem," der.Ebû Abdillâh şöyle dedi: "Bu Cehmiyye'nin sözdür."Dedim ki: Peki, şunun hakkında sen ne dersin?﴾مَا يَكُونُ مِنْ نَجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ﴿
"Üç kişinin gizli konuştuğu yerde dördüncüsü mutlaka O'dur. Beş kişinin gizli konuştuğu yerde altıncısı mutlaka O'dur." (el-Mucâdele, 58/7)Şöyle dedi: "O'nun ilmi her yerdedir ve ilmi onlarla beraberdir." Yine şöyle dedi: "Ayetin başı, buradaki kastın O'nun ilmi olduğuna delalet eder." [171] İmam Ahmed başka bir yerde şöyle dedi: "Ve Allâh Azze ve Celle arşının üzerinde, yedinci semanın üstündedir. Yerin en alt tabakasının altındakilerini bilir ve O mahlûkatından bir şey ile ihtilat [temas] hâlinde değildir. O Tebârake ve Teâlâ mahlûkatından ayrıdır, mahlûkatı da O'ndan ayrıdır." [172]
[167] Yakın lafızlarla İbnu Batta, el-İbânet'ul Kubrâ, 7/158, no: 115.
[168] Yakın lafızlarla Ahmed bin Hanbel, el-İlel ve Ma'rifet'ur Ricâl, ed-Dâr'us Selefiyye, sf. 197, no. 349.
[169] Yakın lafızlarla Lâlekâ'î, Şerhu Usûl'il İ'tikâd, 3/446, no: 675.
[170] Yakın lafızlarla İbnu Batta, el-İbânet'ul Kubrâ, 7/159-160, no: 116.
[171] Yakın lafızlarla Zehebî, el-Arş, 2/314.
[172] Yakın lafızlarla İbn'ul Kayyim, İctimâ'ul Cuyûş'il İslâmiyye, Dâru Atâ'ât'il İlm, sf. 305.
